Najbardziej krytyczni wobec nowych rozwiązań są Ci którzy nigdy ich nie stosują – to bolesna prawda, która w świecie motoryzacji doskonale się sprawdza. Jaskrawym przykładem jest automatyczna skrzynia biegów. Wydaje się, element obecny od zawsze, a jednak traktowany ze sporą nieufnością. Dlaczego? W USA odsetek automatów jest przygniatający – manuale uchodzą tam za egzotykę, którą stosuje się niemal jak fanaberię. Również w Europie wzrasta procent aut z automatem – szacuje się, że około 15% aut więcej co roku sprzedaje się z tym rodzajem napędu.
Spis treści
W Stanach automat przeniósł się do aut wprost z czołgów – to łatwo zrozumieć, gdyż podczas II Wojny Światowej gigantyczny przemysł motoryzacyjny w USA produkował sprzęt wojskowy na potrzeby armii. Przekładnie planetarne ze sprzęgłem hydrokinetycznym znalazły się w czołgach typu Sherman a kiedy po wojnie przemysł przestawił się z powrotem na produkcję cywilną – przyjął to rozwiązanie niemal jako standard. Dlaczego więc blisko osiem dekad dalej mamy tak nieufne podejście? Spróbujemy to trochę odczarować.
Automatyczna skrzynia biegów – wady i zalety
Możemy się rozwodzić nad złożoną strukturą skrzyni biegów – jest to oczywiste, ponieważ nawet manualny model jest jednym z najbardziej złożonych mechanizmów w naszym samochodzie. Automat jest jeszcze bardziej skomplikowany, w zależności od rodzaju zastosowanego sprzęgła i wymaga gruntownej wiedzy przy serwisie. Ale posiada też ogrom zalet, które docenimy dopiero, gdy zaczniemy nim jeździć. Spróbujmy spojrzeć na wady.
Podstawową wadą układu jest jego skomplikowanie. Zmiana przełożenia odbywa się bez udziału człowieka, a wymusza ją najczęściej moment obrotowy silnika, z pomocą mechaniczną, a obecnie coraz częściej ze wsparciem cyfrowym. Jest to więc komponent, który musi działać sprawnie – wymaga więc serwisu który go rozumie. To z kolei zawęża grupę fachowców, którym możemy pozwolić na naprawę, a jednocześnie zwiększa jej ewentualne koszty. Wymaga bowiem dużej wiedzy i sprawności, a to kosztuje. Drugą wadą jest spalanie – zazwyczaj nieco wyższe niż w wypadku auta z manualem, chociaż kierowcy testowi w idealnych warunkach z łatwością zejdą poniżej poziomu skrzyni ręcznej. Automat ma w tym względzie większy apetyt na paliwo ponieważ to silnik decyduje, kiedy zmienić bieg.
Jakie możemy przedstawić zalety? Co dają nam automatyczne skrzynie biegów? Przede wszystkim, koszty serwisu rozkładają się na dłuższy okres użytkowania. Ponieważ to jednostka napędowa decyduje o zmianie przełożeń, odbija się to pozytywnie na jej trwałości i wydłużeniu życia poszczególnych komponentów.
Po drugie – jazda automatem to absolutnie wyjątkowe doznanie, bez którego nie będziemy chcieli żyć, kiedy już go użyjemy. Z lewą nogą przyspawaną do oparcia możemy swobodnie ruszać pod górkę, jechać w korku i osiągać duże odległości bez konieczności częstego „wajchowania” drążkiem. Zmniejsza się ilość czynności które wymagają naszego skupienia – stąd zwiększa się pośrednio nasze bezpieczeństwo. Jazda po śniegu, wyprzedzanie, po krętych drogach z obciążeniem, autostradą i podmiejską drogą – wszystko to smakuje znacznie lepiej z automatem. Obie ręce są na kierownicy, nic nas nie rozprasza. Nic więc dziwnego, że Amerykanie kochają to rozwiązanie – mogą wolną ręką trzymać butelkę z colą.
Jak działa automatyczna skrzynia biegów?
Automatyczna skrzynia biegów to rodzaj skrzyni biegów, która sama dobiera odpowiedni bieg do aktualnej sytuacji na drodze i potrzeb silnika. Zamiast ręcznie zmieniać biegi za pomocą dźwigni lub lewarka, kierowca może używać pedału gazu i hamulca oraz przełączników do wybierania trybu jazdy (np. “D” dla jazdy do przodu lub “R” dla cofania).
Automatyczna skrzynia biegów składa się z kilku elementów, w tym:
- Sprzęgła hydraulicznego: Służy do przenoszenia momentu obrotowego pomiędzy silnikiem a skrzynią biegów. Może być aktywowane lub dezaktywowane przez elektrozawór, aby zmieniać biegi.
- Koła zębatego: Służą do zmiany przełożeń w skrzyni biegów. Każde koło zębate ma różną liczbę zębów i jest przeznaczone do przenoszenia momentu obrotowego na różne sposoby.
- Elektrozaworu: Służy do kontrolowania przepływu oleju w skrzyni biegów i aktywowania lub dezaktywowania sprzęgła hydraulicznego. Działa on podobnie do zaworu w układzie hamulcowym.
- Sterownika skrzyni biegów: To elektroniczny układ kontrolny, który odpowiada za dobieranie odpowiednich biegów i kontrolowanie elektrozaworów w zależności od sytuacji na drodze. Sterownik skrzyni biegów jest zazwyczaj zintegrowany z komputerem pokładowym samochodu i może być również sterowany przez kierowcę za pomocą przełączników lub pokrętła na konsoli środkowej.
Automatyczna skrzynia biegów działa poprzez zmianę biegów w odpowiednim momencie, aby zapewnić optymalne wykorzystanie mocy silnika i zmniejszenie zużycia paliwa.
Jak dbać o automatyczną skrzynię biegów?
Automatyczna skrzynia biegów jest bardzo złożonym mechanizmem i niezależnie od tego, czy posiadamy model hydrokinetyczny czy dwusprzęgłowy, prawidłowy serwis będzie nam wydłużał życie całego samochodu. Podstawą takiego serwisu jest regularna wymiana oleju w skrzyni.
Dlaczego to takie ważne? Automat pracuje na bardzo wysokim ciśnieniu, w płynie który zapewnia jednocześnie smarowanie i właściwą eksploatację. Samochód, często relatywnie ciężki musi „radzić sobie” z przenoszeniem mocy jednostki napędowej na koła za pomocą automatu, który co prawda sam dobierze odpowiednie przełożenie, ale tylko wtedy gdy odpowiednio o niego dbamy.
Zalecany interwał wymiany płynu jakim legitymuje się każda automatyczna skrzynia biegów wynosi około 50-60 tysięcy kilometrów. Tyle zazwyczaj zalecają producenci, chociaż auto z salonu przejeżdża 150 tysięcy bez wymiany – dlaczego? Bo po pokonaniu tej odległości producent niekoniecznie się nim interesuje i trafia na rynek wtórny, z zajeżdżoną, szarpiącą skrzynią biegów. Zatem, niezależnie od wieku i przebiegu: 50-60 tysięcy i wymieniamy olej w automacie, koniecznie w serwisie który pracuje na urządzeniach pod ciśnieniem – zwykła wymiana grawitacyjną metodą jest w wypadku automatu nieskuteczna.
Jak wiadomo, automatyczna skrzynia biegów posiada kilka trybów: najczęściej jest to wzorzec PRND, który przyszedł do nas z USA i został przyjęty jako standard. Znając poszczególne znaczenia – każda literka oznacza oczywiście co innego (Park – Reverse – Neutral – Drive), musimy bezwzględnie pamiętać o jednym czynniku, który znacząco wydłuża życie skrzyni: wybierak pracuje na zatrzymanym aucie. Szczególnie między pozycjami D i R, kiedy usiłujemy wsadzić zadek samochodu na parkingu w wolne miejsce. Zmieniamy te położenia TYLKO na zatrzymanym aucie.
Musimy pamiętać, że automat pracuje w trybie D nieustannie, a my nie mamy sprzęgła, które odcina moment obrotowy silnika od pracujących elementów skrzyni. Dlatego, jeśli auto jeszcze się toczy, nawet bardzo powoli, a my zmieniamy położenie na „wsteczny” – pchamy się prosto w objęcia bardzo kosztownych napraw. Automat jest bardzo złożony i uszkodzenie drobnych trybów i zapadek może kosztować nas naprawdę duże pieniądze.
Stosując się do podstawowych zaleceń eksploatacyjnych znacząco wydłużymy pracę skrzyni i całego układu napędowego. Nie bagatelizujmy tych zaleceń – automatyczna skrzynia biegów jest genialna i daje ogromną przyjemność, której nie warto psuć wielkimi kwotami wydanymi na jej naprawę.
PRND czyli Pojadę Ruszyć Najlepszą Drogą
Automatyczna skrzynia biegów jest dziś elementem aut, który zdobywa coraz większe uznanie i zwiększa swój udział w rynku, chociaż obecna jest w nich od dawna. Zyskuje popularność na rodzimym rynku, a kto się z nią oswoił – chwalić, przestać nie zamierza. To świetne rozwiązanie odciążające nas jako kierowców i pozwalające nam skupić się na drodze, co sprzyja poprawie bezpieczeństwa.
Dłuższa praca silników i skrzyń, mniejsze ich zużycie przy porównywalnym apetycie na paliwo i oleje – to wszystko przemawia za automatem. Co do reszty – należy do tego napędu z pewnością niejako „dorosnąć”, aby eksploatować go zgodnie z przeznaczeniem i możliwościami. Jeśli czujemy się na niego gotowi – nic nie stoi na przeszkodzie, by poznać dobre znaczenie skrótu PRND.